Optimizasyon, elde bulunan kaynakların en verimli biçimde kullanımıyla beraber performans ve işlevselliği geliştirme amacıyla yürütülen iyileştirme çalışmasıdır.

Optimizasyon Nedir?

Optimizasyon sistem ve süreçlerin en iyi hale getirilme çalışmasıdır. Optimizasyon, Türkçe’de eniyileme olarak da kullanılır. Eldeki kaynakların en verimli şekilde kullanımının sağlanması amaçlanır. Mühendislik, finansa ve bilgisayar gibi birçok alanda performans ve maliyet dengesinin korunarak verimli sistemler oluşturulması için optimizasyona ihtiyaç duyulur.

Bilgisayar bilimlerinde ise optimizasyon bir devrenin, yazılımın, bilgisayarın kendisi gibi değişik ölçekte ele alınabilir. Yazılımlarının optimizasyonunda ise yazılımın, üzerinde çalıştığı sistemin sahip olduğu kaynakları en doğru şekilde kullanması üzerine yürütülen çalışmadır.

Söz konusu bu yazılımlar, muhasebe ve ofis uygulamalarından video oyunlarına, işletim sistemlerinden mobil uygulamalara kadar her türden yazılımı kapsar. Optimizasyon ihtiyaçları yazılımın amacı ve kullanıldığı sisteme göre değişiklik gösterir. Örneğin, muhasebe yazılımından finansal bilgilere hızlı erişim sağlamak için optimize edilmiş bir veritabanı yönetimi sistemi beklenirken video oyunlarında ise bellek ve grafik işlemcinin verimli kullanımının sağlanması beklenir. Mobil uygulamalarda, pil tüketiminin düşük olması hedeflenirken aynı zamanda az depolama alanı kaplaması beklenir.

Optimizasyon, kullanılan algoritmaların, yazılan kaynak kodun ve sistemde yer alan donanım kaynaklarının kullanımının iyileştirilmesi için gerçekleştirilir. İşlevsellik artırılırken sorunlara en ideal çözümlerin üretilmesi gerekir. Yazılımların optimizasyonu, performansın iyileştirilmesi, güç tüketiminin azaltılmasını, maliyetlerin dengelenmesini ve kaynakların etkili kullanımını sağlar.

Yazılım Optimizasyon Teknikleri

Yazılımları optimize ederken yazılımı oluşturan tüm birimler ayrı ayrı ele alınarak iyileştirme gerçekleştirilmelidir. Veritabanları, ağ kullanımın düzenlenmesi, işlemci kullanımının gözden geçirilmesi, algoritmaların incelenmesi gerekir. Optimizasyon çalışması yürütülürken dikkat edilmesi gereken noktaları şu şekilde sıralamak mümkün:

• Ağ kullanımının gözden geçirilmesi gerekir. Özellikle sunucu ile düzenli olarak iletişim kuran uygulamalarda ağdan kaynaklı gecikmeler performansın düşmesine neden olur.
• Veritabanı kullanan yazılımlarda veritabanı işlemlerinin optimize edilmesi gerekir. Gerçekleştirilen sorgular olabildiğince basitleştirilmelidir.
• İşlemci, RAM ve grafik işlemci gibi donanımların en etkili şekilde kullanımına odaklanılmalıdır.
• Kullanılan algoritmalar en az işlem ile maksimum iş yapacak biçimde kurgulanmalıdır.
• Temiz kod yazımına odaklanılmalıdır. Kaynak kodun yalın olması bakım çalışmalarının da daha kolay yürütülmesini sağlar.
• Performans testleri ve ölçümler ile yazılım düzenli olarak izlenmelidir. Henüz ortaya çıkmamış performans sorunları yazılım yoğun kullanıldığı durumda kendini gösterebilir.

Optimizasyonun Aşamaları Nelerdir?

Optimizasyonu gerçekleştirirken sorunların tespiti de dahil olarak tüm iyileştirme sürecinde belirli aşamalar takip edilir. Bu aşamaların ana başlıkları şu şekildedir:

Sorunların Belirlenmesi

Kullanılan yazılımların optimizasyonunu gerçekleştirmek için iyileştirilmesi yapılması gereken noktaların belirlenmesi gerekir. Böylelikle fayda sağlayan bir çalışma ortaya konabilir. Performansı ve işlevselliği olumsuz olarak etkileyen nokta donanım yetersizliğinden, kaynak kodun verimsizliğinden, mimari ve algoritma hatalarından veya yanlış yapılandırma ayarlarından kaynaklı olabilir. Bu aşamada profilleme ve performans ölçümü yapılarak kaynak tüketimini olumsuz etkileyen durumlar açığa çıkarılır.

Kaynak Kodun ve Algoritmaların İyileştirilmesi

Sorunlar net bir şekilde belirlendikten sonra yazılımın kaynak kodunun ve uygulanan algoritmaların yeniden ele alınması gerekir. Kaynak kod incelenerek, üzerinde yapılabilecek iyileştirme çalışmaları gerçekleştirilir. Benzer bir çalışmada uygulamanın işlev ve performansını iyileştirme amacıyla algoritmalar üzerinde gerçekleştirilir.

Kod karmaşıklığının azaltılarak atıl kalmış kod parçalarının temizlenmesi, gereksiz for döngülerini değiştirme gibi kodu daha anlaşılır ve yalın hale getirme hedeflenir.

Test Aşaması

Üzerinde optimizasyon çalışmaları gerçekleştirilen yazılım yeniden test edilmelidir. Mevcutta tespit edilmiş olan sorunların çözüldüğü doğrulanırken yeni sorunların da oluşup oluşmadığı gözden geçirilmelidir. Uygulamanın iyileştirilmiş hali yayınlandıktan sonra da takip edilmeli ve gerekirse yeniden optimizasyon gerçekleştirilmelidir.