Nesne Yönelimli Programlama (OOP) Nedir? Özellikleri Nelerdir?

Nesne Yönelimli Programlama (OOP) Nedir? Özellikleri Nelerdir?

Yazılım geliştirmenin aslında göründüğünden de zevkli bir serüven olduğunu keşfetmeye hazır ol. Bu yazı, seni nesne yönelimli programlamanın büyülü dünyasına götürecek! Yazılım geliştirmenin bu büyülü yöntemini öğrenmek seni kodların ötesine taşıyacak, onun aslında yaratıcılığın, düşüncenin ve gerçek dünya kavramlarını kullanarak problem çözmenin bir ifadesi olduğunu keşfedeceksin! Hazırsan, bu heyecan verici yolculuğa başlamak için birlikte adım atalım.

Nesne Yönelimli Programlama (OOP) Nedir?

Modern yazılım dünyasında, programlama paradigmalarının belki de en yaygını olarak kabul edilen nesne yönelimli programlamanın (object-oriented programming) temeli, 1960’lı yıllarda Simula programlama dili ile atıldı. O dönemlerde geliştirilen bu programlama dili, geleneksel programlama yöntemlerinden farklı olarak sınıf-nesne kavramlarını içeriyordu. 
Sınıf ve nesne kavramlarının kullanımı, program geliştirirken esas alınması gereken derinlemesine soyut bilgisayar bilimleri kavramlarının; özel yöntemlerle içinde yaşadığımız dünya ile bağdaştırılarak somutlaştırılmasını kolaylaştırdı. Bu somutlaştırma sayesinde programcılar, karmaşık problemleri, insan zihninin daha kolay algılayabileceği seviyelere indirgedi. 
Nesne tabanlı programlama, programcılar arasında yaygınlaştıkça; program üretmede harcanması gereken zaman kısaldı ve programların kalitesi yükseldi. Test yöntemleri gerçek dünya senaryoları üzerinden kurgulandığı için daha az hata barındırma potansiyeli taşıyan yazılımlar tasarlanmaya başlandı. Ayrıca, gruplar halinde geliştirilen yazılımlarda, grupların kendi içinde koordine olabilmesi kolaylaştı. Oluşan yazılım hatalarının tespiti, yazılım bakım-geliştirme gibi kritik konularda hız kazanıldı.

Nesne Yönelimli Programlamanın Özellikleri Nedir?

Nesne yönelimli programlama nesne yönelimli programlama özellikleri zaman içinde geliştirilerek güçlenmiş, günümüze kadar gelmiştir. Bu süreçte, geleneksel programlamaya yeni yetenekler kazandırmak adına birçok yaklaşımın, programlama dillerine entegrasyonu sağlanmıştır. Haydi gel, nesne tabanlı programlamanın en temel özelliklerine göz atalım.

• Nesneler ve Sınıflar (Object and Class): Nesne tabanlı programlamada, programdaki en temel yapı taşı nesneler-sınıflardır. Sınıf, belirli bir veri yapısını, yine o veri yapısı üzerinde çalışan işlevleri içeren şablondur. Nesneler ise bu sınıfların kullanıma hazır örnekleridir. Bu kavramı daha iyi idrak etmen için örnek verilecek olursa, “öğrenci” biçilmiş kaftandır. Eğitim kurumlarında kullanılan öğrenci takip-otomasyon yazılımlarında, öğrenci kavramının yazılıma nasıl nesne tabanlı programlama yaklaşımı ile entegre edildiğini ele alalım. Bu yaklaşımda, öğrenci sınıf (class) olarak değerlendirilir. Bu sınıfın içeriği ise ad-soyad, doğum tarihi, şube, iletişim adresi gibi temel bilgilerden oluşur. Programın diğer safhalarında bu sınıf kullanılarak bir öğrenci nesnesi (object) oluşturulur. Sonrasında öğrencilerin yukarıda bahsettiğim özlük bilgilerine bu nesne üzerinden erişim sağlanır.
   
• Kapsülleme (Encapsulation): Nesne tabanlı programlamada, veriler ve işlevler bir araya getirilerek kapsül oluşturulur. Bu kapsül içinde verilere ve işlevlere dışarıdan doğrudan erişim engellenir. Böylelikle, kodun daha düzenli ve güvenli olması daha tasarım aşamasında sağlanır. Yine öğrenci üzerinden örnekleme yapacak olursak, öğrenci sınıfında bulunan özlük bilgilerinin güncellenmesi istenildiği zaman; kapsülleme sayesinde bu işlemin hatasız olması sağlanabilir.

Örnek bir senaryo üzerinden gidelim. Can isimli öğrencinin iletişim adresi güncellenmek isteniyor olsun. Kullanıcı, girdi yaparken yanlışlıkla iletişim adresi kısmı yerine Can’ın doğum tarihini yazmış olsun. Kapsülleme için yazılmış kontrol metodları burada devreye girer ve girilen verinin iletişim bilgisi deseninde olmadığını, bunun bir tarih formatı olduğunu algılar. Bu tespiti yaptıktan sonra kullanıcıyı uyarır, bu da bir sınıfın bu şekilde yanlış güncellenmesinin önüne geçer. Öğrenci takip sisteminin aynı anda canlı olarak kullanıcılarına da hizmet verdiği düşünülecek olursa, anlık potansiyel veri kaybının önüne geçilmiş olur.

• Miras Alma (Inheritance): Nesne yönelimli programlamanın temel kavramlarından bir diğeridir. Yeni oluşturulacak bir sınıfın, daha önce oluşturulmuş ve olgunlaştırılmış bir sınıftan onun özelliklerini ve işlevselliğini miras almasını sağlar. Böylelikle var olan o sınıfın bütün yetenekleri kolaylıkla yeni oluşturulan sınıfa aktarılabilir. Bir diğer bakış açısı olarak, sınıflar arasında kalıtım ilişkisi oluşturulur. Bu, kodun tekrar kullanılabilirliğini artırır ve tasarımında hiyerarşik bir yapı oluşturur. Hiyerarşi sayesinde katmanlılık oluşur ve program kolay kontrol edilebilir olur.
  
  Öğrenci sınıfı miras alınarak, onun kalıtımına sahip ve ek özellikleri de bulunan bir Lise Öğrencisi sınıfı oluşturulabilir. İlkokul, ortaokul ve lise dönemlerinin hepsinin içinde bulunduğu bir kampüs için tasarlanmış bir öğrenci takip uygulamasında, öğrenci tanımlamasının her dönem için ayrı ayrı yapılması programda karmaşıklığa, ayrıca hantallığa sebebiyet verir. Bunun önüne geçmek için miras alma kavramından faydalanılır. Her dönemden öğrencinin ortak olan özellikleri bir kere düşünülür. Daha sonra ortak olmayan özelliklerin de eklenmesi için, temel sınıf olan “öğrenci” miras alınır ve gerekli eklemeler yapılır. Bir “lise öğrencisi” sınıfının özellikleri arasında miras alınan ad-soyad, doğum tarihi, şube, iletişim adresi gibi kavramlar bulunur. Bunlara ek olarak, ayırt edici özellikler olan dönem (lise), okul numarası gibi kavramlar yer alır.
   
• Soyutlama (Abstraction): Nesne tabanlı programlamada, sınıflar-nesneler karmaşıklığı gizlemek için soyutlanabilir. Bu, kullanıcıların bir nesnenin iç işleyişi hakkındaki ayrıntılara hakim olmadan onu kullanabilmesini sağlar.
  
  Öğrenci örneği üzerinden devam edilsin. Gamze isimli öğrencinin iletişim bilgilerinin sorgulanmasının istendiği örnek senaryoyu düşünelim. Soyutlaması yapılmış bir sınıf olan öğrenci sınıfı kullanılırken, kullanıcı sadece “Gamze’nin iletişim bilgilerini getir” şeklinde kısa bir kod kullanır. Soyutlamayı sağlayan metot, tasarımının doğası gereği bu komutu alır ve birtakım karmaşık sorgulamalar ve belki algoritmalar çalıştırır. Sürecin sonunda ise kullanıcıya adres bilgilerinin olduğu ilgili bilgi döndürülür. Eğer soyutlaştırma uygulanmış olmasaydı, kullanıcı ilgili sorgulamaları ve algoritmaları teker teker ve doğru sırayla uygulamak durumunda kalırdı. Bu da zaman kaybına, hata yapma potansiyelinin yükselmesine ve uygulamada karmaşıklığa sebep olurdu.
   
• Çok Biçimlilik (Polymorphism): Temel kavramların bir diğeridir. Aynı isimle farklı sınıfların veya nesnelerin işlevlerini farklı şekillerde uygulayabilme yeteneğini ifade eder. Bu, genel bir arayüz veya soyut bir sınıf üzerinden farklı sınıfların iş birliği yapabilmesini sağlar. Çok mu karışık geldiğini düşünüyorsun? Örneği inceleyerek kafandaki karışıklığı giderebilirsin.
  
  Diyelim ki "öğrenci" sınıfından türetilmiş farklı alt sınıflarımız (örneğin, "lise öğrencisi" ve "ilkokul öğrencisi") var. Her iki alt sınıf da aynı adla (örneğin, "bilgi göster") bir işleme sahip olabilir, ancak bu işlemleri farklı şekillerde uygulayabilirler. Lise öğrencisi nesnesi ile çağırılan bilgi göster komutu okul numarası bilgisini getirirken, İlkokul öğrencisi nesnesi de iletişim bilgisini getirebilir. Böylece aynı cinsten olan sınıfların, bilgi göster özelliği farklı bilgiler gösterme özellikleri bulunur ve çok biçimlilik sağlanır.

Nesne Yönelimli Programlama Ne İşe Yarar?

Nesne yönelimli programlama geleneksel yöntemlerle program geliştirmenin zorluğu ve geliştirmeyi yapacak olan grubun kalabalık oluşunun üretkenliği etkilemesi gibi durumların önüne geçer. Yazılım geliştirme takımlarının kendi aralarında organize olabilmelerini, geliştirdikleri kodları birtakım araçlarla karmaşadan soyutlayarak birbirilerine ifade edebilmelerini sağlar. Ayrıca geliştirilen yazılımın, kişi veya gruplara bağımlılığının ortadan kalkmasını sağlar. Böylece kesin, net dille açıklanmış özelliklerin nesne yönelimli programlama terminolojisi kullanılarak kişiler arasında aktarımı kolaylaşır. Yazılımı geliştiren kişi veya gruplar tasarımlarını nesne tabanlı programlamaya yönelik yapmışsa, ilgili yazılımın amacı hakkında çok fazla bilgisi bulunmayan fakat nesne yönelimli programlamanın detaylarına hakim başka kişi veya grup geliştirme işini devraldığı zaman kısa sürede, kolay bir şekilde geliştirmeyi devam ettirmek mümkün olur.
Nesne tabanlı programlama yazılım geliştirmenin temel paradigmalarından biridir ve birçok yazılım projesi, endüstri ve platform tarafından yaygın olarak kullanılır. Sağladığı bu avantajlar, karmaşıklığı azaltmaya, kodu daha anlaşılır hale getirmeye ve yazılım projelerini daha etkili şekilde yönetmeye yardımcı olur.

Nesne Yönelimli Programlama Avantajları Nelerdir?

Nesne tabanlı programlama avantajları sayesinde, seninle aynı iş ilanlarına başvuracak rakiplerinle aranda ciddi farklar yaratabilirsin. Dünyaca ünlü yazılım firmaları aktif olarak bu avantajlardan faydalanıyor ve bu alana hakim olan yazılımcılar ile çalışmak istiyor. Bu sebeple doğru yerdesin! Popüler yazılım şirketleri tarafından aranan bir yazılımcı olmak istemez misin? Eğer cevabın evetse, ilgili avantajların bir özet şeklinde anlatıldığı yazıyı okumaya devam edebilirsin.
Söz konusu programlama yaklaşımı programcıya modülerlik sunar. Yazılımı daha küçük ve daha yönetilebilir parçalara böler. Bu, yazılım geliştirme sürecini daha düzenli ve daha kolay takip edilebilir hale getirir. Her sınıf veya nesne, belirli bir görevi veya işlevselliği temsil ettiği için, bu kodunu daha iyi organize edebilmeni sağlar.
Profesyoneller tarafından tutkuyla kullanılan bu paradigma, kullanıcısına yeniden kullanılabilirlik vadeder. Bir defa oluşturulan sınıfları ve nesneleri farklı projelerde veya farklı bölümlerde kolayca yeniden kullanabilirsin. Bu, kodun tekrar yazılmasını engeller ve geliştirme sürecini hızlandırır. Akıllıca tasarlanmış bir yazılımda, yeni görevler için her seferinde yeniden kod geliştirmek zorunda kalmazsın. Üretim hızın ve kod kaliten yüksek olur.
Diğer önemli özellik olarak da veri gizleme ve güvenlik konularında; yaklaşımın tasarımının doğası gereği, verilere ve işlevlere erişim otomatikman sınırlanır ve gizlenir. Bu, veri güvenliğini artırır ve yanlışlıkla verinin değiştirilmesini önler. Geliştirdiğin yazılımların güvenli olması, ver, bütünlüğünü desteklemesi seni her zaman öne çıkaran bir avantaj olacaktır.
Programlama yaparken kod dinamizminin oldukça etkili hissedilmesinde aracılık eden bu programlama yönteminde, nesneler birbirleriyle iletişim kurarlar. Daha teknik bir söylemle, kendi aralarında mesajlaşma yetenekleri bulunur. Bir nesne, başka bir nesneye mesaj gönderme kabiliyetine sahiptir. Mesajı gönderen nesne alacak olan nesneden bir işlevi yerine getirmesini ister. Alıcı nesne ise, istek doğrultusunda; çalışma zamanında işlevin yerine getirilmesi sağlar. Nesneler arasındaki mesajlaşma mekanizması, uygulamanın otomatize olmasında rol oynar.

Nesne Yönelimli Programlama Kullanan Diller?

Nesne yönelimli programlama yaklaşımını uygulayan birçok programlama dili bulunur. Haydi gel, seni bir yazılım gurusuna dönüştürecek o dillerden birkaçına göz at!

• Java, OOP konseptlerine sıkı sıkıya bağlı bir dildir ve nesne yönelimli programlamanın temellerini uygulamak için kullanılır.
• C++, C programlama diline OOP yetenekleri ekler. Sınıf-nesne kavramlarını içerir ve çok sayıda OOP özelliği sunar.
• C#, Microsoft tarafından geliştirilen bir dil olup, OOP konseptlerine büyük vurgu yapar. Özellikle Windows uygulamaları geliştirmek için yaygın olarak kullanılır.
• Python, OOP destekleyen ve kullanımı kolay bir dildir. Python'da her şey bir nesnedir ve sınıflar; nesne oluşturmanın temelini oluşturur.
• Ruby, tamamen OOP odaklı bir dil olarak tasarlanmıştır. Ruby'de de her şey bir nesnedir ve çok güçlü şekilde OOP özelliklerini destekler.
• JavaScript, web geliştirme için kullanılan bir dil olup, ECMAScript standartlarıyla OOP özelliklerini destekler. JavaScript'te nesne tabanlı programlama sıkça kullanılır.
• Apple'ın geliştirdiği Swift, iOS ve macOS uygulamaları geliştirmek için kullanılır ve OOP destekleyen bir dildir.
• Kotlin, Android uygulama geliştirmek için popüler bir dil olup, Java ile uyumlu ve OOP özelliklerini destekleyen bir dil olarak tasarlanmıştır.
• PHP, web geliştirmeye odaklanan bir dil olup, OOP özelliklerini PHP5 ve sonrasındaki sürümlerde önemli ölçüde geliştirmiştir.
• Scala, Java sanal makinesi üzerinde çalışabilen, çok yönlü bir OOP dildir ve aynı zamanda fonksiyonel programlama özelliklerini de içerir.

Yukarıdakiler sadece OOP özelliklerini destekleyen programlama dillerinin birkaç örneğidir. Daha pek çok dil OOP yaklaşımını destekler ve yazılım geliştirme projelerinde kullanılır.
Artık sen de nesne yönelimli programlama kavramı hakkında kapsamlı düzeyde giriş bilgisine sahipsin. Bu kavramı öğrenmenin ve kendini onun üzerinden geliştirmenin avantajlarının neler olduğunu net olarak öğrendin. Bu alandaki yeteneklerini geliştirmek için ne bekliyorsun? Hemen techcareer.net platformunun sunduğu tamamen ücretsiz ve eğitim sonunda sana sertifika sunan Bootcamp programları sayfasını inceleyebilirsin. Yeteneklerini kullanarak iyi gelir elde edebilmeni sağlayacak teknoloji alanındaki iş ilanları da seni bekliyor! 

SSS

Nesne yönelimli programlama öğrenmeye nereden başlamalıyım? 

Nesne yönelimli programlama yaklaşımını uygulayan Java programlama dilini öğrenmeye başlayabilirsin.

Nesne yönelimli programlama öğrenmek zor mu?

Doğru eğitim ve devamlı pratik ile birkaç ayda OOP temellerine hakim olabilirsin.

Bootcamp eğitimleri ücretli midir?

Tamamen ücretsiz olarak katılım sağlayabilirsin.