Temiz Kod - Clean Code Nedir?

Yazılım dünyasında kodun kalitesi sadece ne yaptığıyla değil, nasıl yazıldığıyla da ölçülür. Clean Code yani temiz kod olarak bilinen kodlamalar bu kriterlere mükemmel bir örnek olabilir. Kodun sadece işlevsel olmasının ötesinde anlaşılabilir, sürdürülebilir ve yönetilebilir olmasını ifade eden temiz kod, bir sanat eseri gibi yazılan kodların hem estetik hem de işlevsel değerlere sahip olmasını ifade eder. Sen de temiz kodun temel prensiplerini, önemini, yazılım geliştirme sürecinde nasıl uygulanabileceğini merak ediyorsan, kod yazarken karşılaşılan zorlukların üstesinden gelmek, kodun bakımını ve güncellenmesini kolaylaştırmak ve en önemlisi yazılımın kalitesini artırmak için şimdi sana vereceğimiz ipuçlarından faydalanabilirsin.

Temiz Kod Neyi İfade Eder?

Yazılım geliştirme sürecinde kalitenin temel taşı olarak bilinen temiz kod, Robert C. Martin tarafından popüler hale getirilmiş olup, kodun okunabilirliğini, anlaşılabilirliğini ve bakımının kolaylığını vurgular. Temiz kod, basitlik ve zarafet içinde, herhangi bir yazılım mühendisinin hızla anlayabileceği ve üzerinde çalışabileceği şekilde yazılmış koddur. Kodun sadece çalışır durumda olmasının ötesinde, gelecekteki geliştiriciler için de kolayca anlaşılır ve genişletilebilir olması anlamına gelir. Temiz kodun yazılması, yazılımın sürdürülebilirliğini artırıp karmaşıklığını azaltır. Böylece hata olasılıkları düşerken verimlilik artışı hedeflenir.

Temiz kod, yazılımın performansından çok kodun kendisinin kalitesine odaklanır. Yaklaşım, kodun yeniden kullanılabilirliğini, test edilebilirliğini ve entegrasyonunu kolaylaştırır. Diğer yandan bu tür kodların prensiplerini benimsemek, ekipler arasında daha iyi iş birliği sağlar. Kodun açık ve tutarlı biçimde yazılması, ekibin farklı üyelerinin de kodu daha rahat anlamasını, üzerinde çalışmasına olanak tanır.

Temiz Kod (Clean Code) İlkeleri Nelerdir?

Temiz kod ilkeleri yazılım geliştirme sürecinde mükemmelliğe ulaşmak için izlenmesi gereken yönergelerdir. Bu ilkelerin başında "KISS" (Keep It Simple, Stupid) ilkesi gelir. İlke, gereksiz karmaşıklıklardan kaçınarak kodun mümkün olduğunca basit ve anlaşılır olmasını savunur. Bir diğer önemli ilke olan "DRY" (Don't Repeat Yourself), kod tekrarını önleme ve yeniden kullanılabilir bileşenler oluşturma gerekliliğine işaret eder. Böylece yazılımın bakımının kolaylaşmasını sağlayarak hata riskini azaltır.

Temiz kodun bir diğer ilkesi olan "YAGNI" (You Aren't Gonna Need It) ise gereksiz özellikler ile kodun eklenmesine karşı çıkar. Böylece geliştiriciler yalnızca mevcut gereksinimlere odaklanır. Bu tür kodların bir diğer önemli yönü ise kodun test edilebilir olmasıdır. Test edilebilir kod demek, hataları erken aşamada tespit ederek düzeltmeyi kolaylaştırır. Bu da yazılımın genel kalitesini artırır. Temiz kodun temel ilkelerinden sonuncusu da iyi dokümantasyon ile anlamlı isimlendirmelerdir. Kodun niyetini ve yapısını açıkça ifade eden bu ilke kodları, diğer geliştiriciler tarafından daha genişletilebilir hale getirir.

Temiz Kod (Clean Code) Değerleri Nelerdir?

Yazılım geliştirme sürecinde kalite ve verimliliği artırmaya yönelik olan temiz kodun temel değerleri arasında ilk olarak “anlaşılabilirlik” yer alır. Okuyan kişiye kodun ne yaptığını açık ve net şekilde anlatır. Kodun okunabilirliği, geliştiricilerin zamanını kodu anlamakla geçirmek yerine üzerinde verimli çalışmalarını sağlar. İkinci değer sadeliktir. Gereksiz karmaşıklıklardan kaçınarak kodun sadeliğini korumak hem bakımını kolaylaştırır hem de hataları azaltır. Başka bir deyişle temiz kod gereksiz yorumlar, kullanılmayan değişkenler ile karmaşık yapılar yerine işlevsel ve basit yapıları teşvik eder.

Üçüncü değer ise modülerliktir. İşlevselliği mantıklı modüller halinde organize eden temiz kod, kodun yeniden kullanılabilirliğini artırarak genel yapıyı daha yönetilebilir hale getirir. Dördüncü değer sürekli iyileştirme olarak bilinir. Sürekli yenilenme ile iyileştirmeyi destekleyen temiz kodun, yazıldıktan sonra zaman içinde değişen gereksinimlere uyum sağlaması ve performansının artırılması önemlidir. Böylece sürdürülebilir gelişim süreci teşvik edildiğinden kodun zamanla eskimesini önlenmiş olur.

Temiz Kod (Clean Code) Neden Önemli?

Yazılım geliştirme sürecinde çok önemli rol üstlenen temiz kodun en önemli işlevlerinden ilki bakım ve geliştirme süreçlerini kolaylaştırmasıdır. Yazılım geliştirme, yazılan kodun bakımı ve güncellenmesiyle devam eden bir süreçtir. Temiz kod, tüm bu süreçleri basitleştirerek daha az zaman almasını sağlar. Bu da özellikle büyük ve karmaşık projelerde önemlidir.

Temiz kodun diğer bir önemi ise hata oranını azaltmasıdır. Temiz ve iyi organize edilmiş kod, hataların daha kolay tespit edilmesini, ardından da düzeltilmesini sağlar. Bu da yazılımın güvenilirliğini artıran en temel eylemlerdendir. Temiz kodun üçüncü önemi ise ekip çalışmasını ve işbirliğini geliştirmesidir. Temiz kod yazma pratiği, ekip üyeleri arasında tutarlı kodlama standardı oluşturarak ekip çalışması ile verimliliği artırır. Herkesin okuyup anlayabileceği bir kod, yeni ekip üyelerinin projeye daha hızlı adapte olmasını sağlar. Temiz kodun dördüncü ve belki de en önemli yararı uzun vadeli verimlilik ile sürdürülebilirlik sağlamasıdır. Başka bir deyişle, yazılım projesinin sağlıklı temelini oluşturduğundan bu temel üzerine inşa edilen her şey, projenin bütününün kalitesini ve dayanıklılığını artırır. Bakımı esnek yapısıyla, yazılımın ömrünü uzatan temiz kodun esnek yapısı, yeni özelliklerin eklenmesi ya da mevcut işlevselliğin güncellenmesi sayesinde daha az zaman gerektirir. Bu da projenin sürekli gelişimi ile adaptasyonuna olanak tanır.

Temiz kodun en önemli bir başka özelliği yazılımın yeniliklere uyum sağlamasını kolaylaştırmasıdır. Teknoloji sürekli gelişirken yazılım projelerinin de bu değişimlere ayak uydurabilmesi gereklidir. Temiz, iyi yapılandırılmış ve modüler kod tabanı, yeni teknolojilere, kütüphanelere ve araçlara geçişi kolaylaştırır. Özellikle hızlı değişen teknoloji dünyasında yazılımın rekabet avantajını koruması için kritik öneme sahip olan bu kod prensipleri, otomatik testler ve sürekli entegrasyon gibi modern yazılım geliştirme uygulamalarıyla uyumlu çalışır. Bu uygulamalar yazılımın kalitesini sürekli olarak kontrol altında tuttuğundan, geliştirme sürecinin daha öngörülebilir ve güvenilir olmasını sağlar. Süreçlerin sonunda da temiz kod uygulamaları, yazılım geliştirme sürecinin her aşamasında tasarımdan testlere, dağıtımdan bakıma kadar, etkinliği ve verimliliği artırarak daha güvenilir yazılım çözümlerinin ortaya çıkmasına olanak tanır. Sadece mevcut projeler için değil düşünülmemesi gereken söz konusu uygulamalar, gelecekteki teknolojik gelişmeler ile pazar ihtiyaçlarına uyum sağlamak açısından da önemlidir.

Temiz Kod (Clean Code) Avantajları Nelerdir?

Temiz Kod kullanmak, yazılım geliştirme sürecinin her aşamasında önemli avantajlar sağlar. Kodun kalitesini, sürdürülebilirliğini ve etkinliğini artıran bu uygulamalar hem geliştiricilere hem de son kullanıcılara faydalar sunar. Temiz kodun sağladığı bazı önemli avantajlar şu şekilde özetlenebilir:

• Temiz kod, açık yapıya sahiptir. Bu sayede kod üzerinde çalışan geliştiriciler, işlevlerin ve algoritmaların amacını daha hızlı kavrarlar.
   
• Temiz ve iyi yapılandırılmış kod bakım sürecini büyük ölçüde kolaylaştırır. Hataların tespiti ile düzeltmesi daha az zaman alır.
   
• Hata yapma olasılığını azaltan temiz kod, yapılandırılmış ve açıkça belgelenmiş kod parçaları olarak yanlış anlamaları, dolayısıyla hataları önler.
   
• Temiz kod, otomatik testlerin yazılması ile uygulanmasını kolaylaştırır. Bu da yazılımın kalitesinin sürekli olarak kontrol altında tutulmasını sağlar.
   
• Yazılımın gelecekteki gereksinimlere ve teknolojilere uyum sağlamasını kolaylaştırır.
   
• Daha az hatalı, daha hızlı ve daha güvenilir yazılım son kullanıcıların memnuniyetini artırır. Marka sadakatine katkıda bulunan söz konusu süreç, müşteri tabanının genişlemesine de imkan tanır.
   
• Geliştirme sürecini daha verimli hale getiren Temiz kod, anlaşılabilir bir modülerlik taşıdığından, yeni özelliklerin daha hızlı şekilde entegre edilmesine olanak tanır.
   
• Temiz kod uygulamaları, genel olarak daha yüksek kaliteli yazılım ürünlerine yol açar. Bu da hem geliştiricilerin hem de son kullanıcıların memnuniyetini artırır.
   

Temiz Kod Nasıl Yazılır?

Temiz kod yazılımı aşamasında bazı hususlara ekstra dikkat etmek gerekir. Bunları birer başlıkta toplamak istersek, şunlar söylenebilir:

İsimlendirme

• Değişken, fonksiyon, sınıf ve diğer öğelere verilen isimler, bunların ne işe yaradığını açıkça belirtmelidir. Örneğin, a yerine musteriSiparisSayisi gibi anlamlı isim kullanılmalıdır.
   
• Kısaltmalar ile teknik jargonlar kodun okunabilirliğini azaltır. İsimler mümkün olduğunca açık olmalıdır.
   
• Küçük 'l' ve büyük 'O' kullanmaktan kaçınılmalıdır. Söz konusu karakterler sıfır ve/veya bir rakamlarıyla kolayca karıştırılabilir.
   
• x1, x2, x3 gibi isimler ne işe yaradıklarını açıkça belirtmezler. Her değişken ve fonksiyon belirli amaca hizmet etmelidir.
   
• Kod üzerinde arama yaparken kolaylık sağlamak için genel ya da çok kısa isimlerden kaçınmalısın. NUMBER_OF_TASKS gibi açık isimler kullanabilirsin.
   
• Fonksiyon isimleri, fonksiyonun ne yaptığını açıkça belirtmelidir. Örneğin hesaplaToplam(), silKayit() gibi işlevler daha anlamlı isimler olabilir.
   
• İsimler anlaşılır olduğu sürece kısa olabilirler. Fakat açıklık her zaman önceliklidir.

Koşul Kullanımı

Koşullar, kodun okunabilirliği il bakımını etkileyebilir. İyi bir koşul kullanımı için şu hususlara dikkat etmek gerekir:

• Koşullar, günlük dilin akışına uygun şekilde yazılmalıdır. Örneğin, if (yas < 18) doğal bir ifade şeklidir.
   
• Koşulları olumlu ifadelerle yazmalısın. if (isActive) olumsuz bir durumu ifade eden if (!isInactive) yerine tercih edilmelidir.
   
• İç içe ifadeler kodu karmaşıklaştırır. Bu durumları basitleştirmek için mantıksal operatörler veya erken çıkışlar kullanılabilir.
   
• Koşulların sırası önemlidir. Sıkça değişmeyen ya da daha önemli koşullar önce gelmelidir.

Döngüler

Döngüler, programın akış kontrolünde kritik rol oynar. Temiz kod için döngü kullanımı şöyle optimize edilebilir:

• do/while yapısından kaçınman gerekir. Döngü tipi, okunabilirlik açısından kafa karıştırıcı olabilir. while döngüsü genellikle daha anlaşılır alternatiflerden biridir.

Yorum Kullanımı

Yorumlar, kodun açık olmadığı durumlarda kullanılır. Lakin aşırı yorum kullanımı da problemlere yol açabilir. Bunun için şu konulara dikkat etmen gerekir:

• Kod, kendini açıklamalıdır. Eğer çok fazla yorum yazıyorsan, kodunu daha açık hale getirmeyi düşünmelisin.
   
• Yanlış bilgi veren yorumlar, hiç yorum olmamasından daha zararlıdır.
   
• Anlaşılması zor algoritmalar veya karmaşık işlemler için yorumlar faydalı olabilir.

Fonksiyonlar

Fonksiyonlar, kodun temel yapı taşlarıdır. İyi fonksiyon yazımı için kısa ve odaklı fonksiyonlar olmalıdır. Başlıca dikkat edilmesi gerekenler ise şunlar olabilir:

• Her fonksiyon, yalnızca bir iş yapmalıdır. Bu tür bir girişim fonksiyonları test etmeyi ve anlamayı kolaylaştırır.
   
• İsimler, fonksiyonun amacını net şekilde yansıtmalıdır. Bu bağlamda seçtiğin isim, fonksiyonun yaptığı işi açıkça belirtmelidir.

Sen de yazılım dünyasında yerini almak ve kariyerinde yeni başarılar kazanmak istiyorsan, Techcareer seni bekliyor! Techcareer’de seni hedeflerine taşıyacak kariyer fırsatlarını keşfedebilirsin. Aynı zamanda sektörde fark yaratma yolunda önemli adımlar atman için alanında uzman eğitmenlerimizin rehberliğinde gerçekleşen Bootcamp programlarımıza katılabilir, yazılım becerilerini geliştirebilir ve en önemlisi Temiz Kod (Clean Code) yazımının inceliklerini öğrenebilirsin. Diğer yandan yaratıcılığını serbest bırakmak ve yenilikçi fikirlerini paylaşmak istiyorsan, Hackathon etkinliklerimiz tam sana göre. Etkinliklerde, becerilerini sergileme ve yazılım dünyasında adını duyurma fırsatını Techcareer ile hemen yakala, kariyer hedeflerini gerçekleştir!