FTP (File Transfer Protocol), bilgisayarlar arası dosya aktarımı için kullanılan protokollerden biridir. TCP/IP üzerinden dosya transferi gerçekleştirilmesi için kullanılır.

FTP (File Transfer Protocol) Nedir?

FTP’nin Türkçe açılımı dosya aktarım protokolüdür. Aynı ağa bağlı iki bilgisayar arasında dosya paylaşımı için geliştirilmiştir. Dosya paylaşımı için standartlaşmış yöntemlerden biri olan FTP bugün popülerliğini kaybetse de hala aktif olarak birçok noktada kullanılır.

İki bilgisayar arası dosya transferini sağlayan FTP, istemci-sunucu modeliyle çalışır. Bir taraf dosyaların barındırıldığı sunucudur. Diğer taraf ise bu sunucuya bağlanarak dosyalara erişmek isteyen istemcidir. İstemci, sunucuya çeşitli komutlar göndererek dosya alma ve gönderme gibi işlemleri gerçekleştirir.

FTP Nasıl Çalışır?

FTP ile dosya aktarımı son derece basit bir şekilde gerçekleştirilebilir. Dosya aktarımına söz konusu olan iki taraf bulunur. Bir taraf sunucu diğer taraf ise istemci olarak tanımlanır. Bu iki taraf arasındaki bağlantı iki farklı türde gerçekleşebilir. Bunlar aktif FTP bağlantısı ve pasif FTP bağlantısıdır. Detaylarına yakından bakacak olursak:

• Aktif FTP bağlantısında, istemci sunucuya 21 numaralı porttan kontrol bağlanlantısı kurar ve FTP sunucusunda oturum açar. İstemci dosya işlemleri için komutlarını bu porttan gönderir ve komutlara yanıt bu porttan geri döner. 21 portu komut kanalıdır. Sunucudan veri aktarımı ise 20 numaralı porttan gerçekleşir. Bu portta veri kanalıdır.
• Pasif FTP bağlantısında ise 21 numaralı porttan yine bağlantı sağlanır. Veri aktarımı gerçekleşeceği zaman istemci bir port açar ve sunucuya bu durumu komut olarak bildirir. Sunucuda bir port açar ve istemcinin bildirdiği port üzerinden veriyi gönderir.
• FTP bağlantısı kurulabilmesi için ise üç farklı yol vardır. Komut satırıyla, web tarayıcılarıyla veya FTP istemci yazılımları ile bağlantı kurulumu sağlanabilir. Komut satırı özellikle geliştiriciler tarafından tercih edilirken FileZilla, WinSCP gibi FTP istemci yazılımları kullanıcılar tarafından sıklıkla tercih edilen bir yöntemdir.

FTP ile dosya transferinin aşamaları ise en basit haliyle şu şekildedir:

• Bir FTP sunucusu ile veri alışverişi yapılmak istendiğinde öncelikle sunucuda oturum açılması gerekir. Ancak sunucunun giriş yapmayan, anonim kullanıcıların da kullanıma açık olması mümkündür.
• FTP sunucusu ile bağlantı kurulduktan sonra sunucuda yer alan dosyaların listesi görüntülenerek bu dosyalar üzerinde indirme, silme, taşıma, kopyalama, yeniden adlandırma işlemleri gerçekleştirilebilir veya sunucuya dosya yüklenebilir.
• İstemci sunucuya komut göndermek için komut satırını kullanır. Sunucu ise veri isteyen bir komut aldığında, TCP veri bağlantısı açarak veriyi gönderir ve bağlantıyı kapatır.
  Bir başka transfer işlemi gerçekleştirileceği zaman yeni bir TCP veri bağlantısı oluşturulur.

FTP’nin Tarihi ve Geleceği

FTP ilk olarak ARPANET üzerinde dosya paylaşımının gerçekleştirilmesi için 1971 yılında Abhay Bhushan tarafından geliştirilmiştir. FTP, 1985 yılında bugünkü halini almıştır.

Günümüzde yeterli seviyede güvenlik önlemi sunamayan FTP protokolünün kullanımı, yerine daha iyi alternatiflerin geliştirilmesinden dolayı yavaş yavaş terk edilmektedir. FTP yerini FTPS ve SFTP almaktadır.

FTP Secure, FTP-SSL veya FTPS adlarıyla bilinen bu protokol, standart FTP protokolüne TLS (Transport Layer Security) güvenlik katmanı dahil edilerek güvenli bağlantı kurulmasının sağlar.

Yaygın olarak kullanılmaya başlayan dosya transfer protokolü ise SFTP (SSH File Transfer Protocol, Secure File Transfer Protocol)’dir. SSH protokolüne dosya aktarım özelliği kazandırmak amacıyla geliştirilmiştir. Güvenlik sağlayan yapısı ile FTP’nin yerini almaktadır.