Utility, Türkçeye “yarar, fayda, faydalı” kelimeleri ile çevrilir. Terim anlamı itibarıyla, bir üründen ve hizmetten alınan yüksek faydadır. Yani, bir ürün için verilen değerden fazla kazanım sağlamak anlamına gelir. Genel olarak ekonomi alanında kullanılan bir terim olmasının yanında bu yazıda bilişim alanında kullanılan anlamından bahsedeceğiz. Gelin detaylarına birlikte bakalım.

Utility Nedir?

Utility kelimesi bilişim alanında “yardımcı program” olarak ifade edilir. Yardımcı programlar, bilişim alanında çalışanların, kişisel bilgisayar kullananların problemleri çözerken kullandıkları programlardır. Bunların bazıları işletim sistemlerinde gömülü olarak bulunurken bazılarını dışarıdan yüklemek gerekir. Örneğin, anlık CPU hızını görme, diskteki gereksiz dosyaları tespit etme, kablosuz internet ağlarını tespit etme gibi birçok işlevi yerine getiren yardımcı program vardır.

Kişisel bilgisayarlar için kullanılan yardımcı programlar ihtiyaç olduğunda kullanılan programlardır. İşletim sistemi gibi her zaman aktif çalışması gerekmez. Bazı durumlarda sistem yönetme ve izleme amacıyla da kullanılır. Yönetme ve izleme amacıyla kullanılan yardımcı programları genellikle bilgi işlem ekibi tarafından kullanılır. Bunun yanında veri tabanından rapor almak, veri tablosuna binlerce satırı toplu girmek gibi belirli zamanlarda gerekli olan durumlar için de yardımcı programlar gerekebilir. Yazılım ekipleri bunun gibi kurumsal ihtiyaçlara özel programlar geliştirirler. Bu sayede üretkenlik artar, zamandan tasarruf sağlanmış olur.

Temel olarak gerekli yardımcı programlar sistemler içerisinde gömülü olarak kullanıma hazırdır. Bu programlar genellikle sistem yükünü dengeli kullanabilen, performans sorunlarına neden olmayan, stabil çalışan programlardır. Üçüncü parti firmalar da işletim sistemleri ile uyumlu hazır yardımcı programlar geliştirirler. Her ne kadar test ortamından geçtikten sonra piyasaya sürülse de kullanıcıdan kullanıcıya uyumluluk problemleri yaşanabilir. Ayrıca güvenlik açıkları gibi bazı riskleri barındırabilir. Bu açıdan destek birimi olan, güncellenebilen programları tercih etmek doğru olur.

Yardımcı Programlar Nelerdir?

Yardımcı program olarak kullanılan programlardan bazıları şunlardır:

• Antivirüs programları, bilgisayarlardaki zararlı yazılımları tespit edip yok eder. Lisansı olması ve sürekli güncellenmesi tercih edilir.
• Pano programları, bilgisayarınızda yaptığınız “Kopyala” işlevinin geçmişini tutar. Bu sayede, daha önce kopyaladığınız içeriklere ulaşabilirsiniz. Şifre ve benzeri içerikleri de geçmişte tutabileceği için güvenlik riski oluşturabilir.
• Sunucu ve benzeri sistemlere uzaktan erişim sağlayan programlar vardır. Windows işletim sisteminde gömülü olarak yer alan “Uzak Masaüstü Bağlantısı” programı ile uzak masaüstü erişiminin aktif olduğu bilgisayarlara erişebilirsiniz. Bunun yanında “Putty” gibi uygulamalar ile terminal erişimi yapabilirsiniz.
• Yazılım geliştiricilerin ihtiyacı olan hata ayıklama programları sorunun bir türlü görülmediği durumlarda saatler kazandırabilir. IDE olarak adlandırılan bu yardımcı programlar kod yazma, test etme, hata ayıklama, derleme gibi işlemleri yapmaya yardımcı olur.
• Yapay zeka araçları da yardımcı programlar olarak birçok sorunu çözmeye yardımcı olurlar.

Yardımcı Bilişim (Utility Computing) Kavramı Nedir?

Utility kelimesinin bilişim alanından kullanılan diğer bir kavramı “utility computing” olarak ifade edilen “yardımcı bilişim” kavramıdır. Yardımcı bilişim, bilişim altyapılarına sahip işletmelere bakım, destek hizmetleri vermek demektir. Bulut ve fiziksel altyapılarla ile sunulan bu hizmet sayesinde altyapısında bulunan bilişim sistemlerinin yönetimi, geliştirilmesi gibi IT hizmetlerini dışardan sağlar. Bu tarz firmalar genellikle uzman seviyesinde bilgi işlem personelini dış kaynaktan tedarik eder. Sabit veya saatlik olarak yardımcı bilişim hizmeti alırlar."