Bulut Bilişiminde SaaS, IaaS, PaaS Nedir? Farkları Nelerdir?

Bulut bilişimin yaygın olarak kullanılmasından önce şirketler kendi bilgi işlem altyapılarını kurarak iş süreçlerinde ihtiyaç duyduğu yazılımları kullanıyordu. Bu duruma bulut bilişim ile alternatif çözümler getirildi. İnternet üzerinden sağlanan bulut tabanlı çözümler hizmet modeli (as a service) ile sunulmaya başladı. Böylelikle SaaS (hizmet olarak yazılım), IaaS (hizmet olarak altyapı) ve PaaS (hizmet olarak platform) modelleri ortaya çıktı.

Hizmet modeli ile çalışan yazılımlar, şirketlerin ihtiyaç duyduğu teknolojik servislere uygun maliyetle daha az zaman ve daha az uzmanlık gerektiren bir şekilde ulaşmasına imkan sağladı. Şirketler ihtiyaç duydukları altyapıya, uygulama geliştirme platformuna ve yazılımlara ekonomik bir şekilde ulaşabilir duruma geldi.

SaaS (Software as a Service) Nedir?

SaaS açılımı Software as a Service şeklindedir. Genel olarak bu terim Türkçede hizmet olarak yazılım anlamına gelen bulut bilişim modelidir. SaaS’lar bir yazılımın tarayıcı üzerinden kullanılmasına imkan verir. Kullanıcılar genellikle aylık veya yıllık periyotlarda belirli bir ücret ödeyerek üye olur ve yazılımı tarayıcıları üzerinden kullanmaya başlar.

Hizmet olarak yazılım modeline sahip ürünlerin yönetimi tamamen servisi sağlayan tarafından yürütülür. Kullanıcıya herhangi bir kurulum, bakım, yapılandırma görevi düşmez. Son kullanıcı doğrudan tarayıcısı üzerinden uygulamaya erişebilir. Teknik bilgi istemeden ilgili departman tarafından rahatlıkla kullanılabilirler.

SaaS Avantajları Nelerdir?

SaaS avantajları arasında sayılabilecek pek çok nokta vardır. Bunlardan başlıcaları şu şekildedir:

• SaaS uygulamaların sunduğu en büyük avantaj, zamandan kazanç sağlamasıdır. Kullanıcı altyapı hazırlama, uygulama kurma ve yapılandırma gibi süreçlerle hiç uğraşmadan doğrudan ihtiyaç duyduğu yazılımı kullanmaya başlar.
• SaaS uygulamalar ekonomik açıdan tasarruf sağlayarak bütçe planının hazırlanmasını kolaylaştırır. Ayrıca SaaS uygulamalar için ödenen ücret ve alınan hizmet belirlidir. Ödemeler aylık veya yıllık olarak yapılır.
• SaaS uygulamalar son kullanıcı için tasarlanır. Bu yüzden kullanımı ve alışması kolaydır. Yazılımı kullanmak için teknik bilgi gereksinimi düşüktür. Teknik altyapıya sahip olmayan departmanlar tarafından da rahatlıkla kullanılabilirler.
• Önceki maddelerde söz edildiği gibi altyapı kurulumu, uygulama geliştirme gibi süreçlere ihtiyacı ortadan kaldırır. Bu durum, süreçler için harcanan para ve iş gücünün başka alanlara yönlendirilmesine imkan sağlar.
• Her kullanım senaryosu için bir SaaS bulmak mümkündür. İhtiyaç duyulan duruma en uygun olan SaaS uygulamayı seçerek işe devam edilebilir.

SaaS Dezavantajları Nelerdir?

Verilerin güvenliği SaaS’lar için de en büyük dezavantajı oluşturan noktadır. Şirketlerin sahip olduğu veriler başka bir şirkete ait sunucularda tutulur. Üstelik kullanıcının altyapı üzerinde kontrol yetkisi bulunmaz. Kullanılacak SaaS seçilirken en dikkat edilmesi gereken nokta güvenliktir.

Bir başka dezavantaj olarak özelleştirme olanakları sayılabilir. SaaS uygulamalarda özelleştirme imkanı kısıtlıdır veya hiç bulunmaz. Bazı SaaS uygulamalar minimum düzeyde özelleştirmelere imkan vermektedir. Yazılıma, amaca uygun kapsamlı özelleştirmeler yapmak mümkün değildir.

Bir çok SaaS uygulama üçüncü parti yazılımlarla birlikte çalışmak için özellikler sunar. Ama bu entegrasyonlar genellikle kısıtlıdır. Halihazırda kullanılan diğer yazılımlar ile birlikte çalışması istenildiğinde sorun yaşanabilir.

SaaS Ne Zaman Kullanılmalı?

SaaS’lar bireysel veya geniş topluluklar tarafından kullanıma uygundur. Şirketler gibi sayıca fazla kullanıcı tarafından kullanılacak ve internet bağlantısının olduğu her noktadan erişilebilecek bir yazılıma ihtiyaç duyan organizasyonlar tarafından SaaS yazılımların tercih edilmesidir mantıklıdır.Farklı lokasyonlarda yer alan ekipler aynı veritabanını kullanan yazılıma kolaylıkla ulaşabilir.

Üretkenlik, CRM, insan kaynakları yönetimi, muhasebe gibi pek çok farklı alanda kullanılabilen SaaS ürünler mevcuttur. Amaca en uygun SaaS yazılım seçilerek altyapı, kurulum ve bakım gibi süreçlere ayrılacak kaynaklar diğer alanlara ayrılabilir. Aylık veya yıllık, kullanıcı sayısına göre sabit bir ücret ödenerek genellikle web tarayıcı üzerinden yazılım kullanılmaya başlanır.

SaaS yazılımlara örnek olarak Paraşüt, Canva, Shopify, Google Servisleri (mail, drive, dokümanlar) sayılabilir.

IaaS (Infrastructure as a Service) Nedir?

Infrastructure as a Service veya hizmet olarak altyapı, kuruluşların teknolojik altyapılarının bulut üzerinden sağlanmasıdır. Bilişim altyapısı şirket içerisinde değil, bulut üzerinden hizmet veren üçüncü taraf bir kurumda barındırılır. İhtiyaç duyulan depolama ve sanallaştırma hizmetlerine bulut üzerinden erişilir.

IaaS hizmetler genellikle kullandıkça öde mantığı ile hizmet verir. Altyapı kurup bakımını üstlenmek yerine bir sağlayıcının sunduğu hizmet alınır. Sağlayıcı tarafından sunulan arayüzlerle altyapıya erişilerek kontrol edilir. Böylece tüm kurulum ve bakım sürecinden ve maliyetlerinden feragat edilir. Altyapı için pahalı donanım ve yazılım harcamalarına gerek kalmaz.

IaaS Avantajları

IaaS kullanımının işletmeler için sağladığı bazı avantaj mevcuttur. Bu avantajlardan en öne çıkanları ise şunlardır:

• Sağlayıcı donanımı ve altyapıya erişimi sağlar. Bu donanım sağlayıcının sunduğu seçenekler arasından seçim yaparak özelleştirilebilir.
• Donanım üzerinde çalışacak olan yazılımda tam kontrol imkanı sağlanır.
• IaaS hizmetleri tercih etmek altyapı kurulumunda ihtiyaç duyulacak yatırımın başka alanlara yönlendirilmesine imkan sağlar. Kendi altyapını kurup yönetmekten daha ucuzdur. Kullandığın kadarını ödersin.
• Fiziksel bir donanım barındırılmadığı için bunun bakımı ve yükseltilmesi için gereken maliyet ve iş gücünden tasarruf edilir.
• IaaS hizmetler ile altyapı ihtiyaca göre kolaylıkla ölçeklendirilebilir. İhtiyaç doğrultusunda kaynaklar artırılıp azaltılabilir.

IaaS Dezavantajları

Veri güvenliği ve gizliliği IaaS hizmetler için büyük bir dezavantajdır. Verilerin üçüncü taraf bir sunucuda barındırılmasının yanı sıra verilerin doğru bir şekilde saklanması ve yedeklenmesi de kullanıcının sorumluluğundadır.

SaaS’ların tak çalıştır mantığının aksine IaaS hizmetlerde altyapının yapılandırılması ve yazılımların kurulması gibi aşamalar da kullanıcı tarafından gerçekleştirilir. Bu nedenle son kullanıcı için değil, şirketlerin IT ve benzeri bilişim departmanında çalışanlar tarafından kullanılır.

IaaS Ne Zaman Kullanılmalı?

IaaS kullanımı yapılacak iş için bir teknoloji altyapısına ihtiyaç duyulduğunda tercih edilebilir. IaaS modeli altyapı kurma ve bakım sürecini üçüncü taraf bir servis sağlayıcıya devredilmesine imkan sağlar. Altyapı üzerinde tam kontrol elde edilir. Her bütçeye uygun seçenekler arasında ihtiyaçları en iyi şekilde karşılayan seçenek tercih edilebilir. Küçük ve büyük ölçekli tüm organizasyonlar IaaS kullanmayı seçebilir. Veri güvenliğinin önemli olduğu senaryolarda ise güvenlik gerekçe gösterilerek IaaS kullanımına sıcak bakılmaz.

Microsoft Azure yada AWS gibi servis sağlayıcılardan sanal sunucular kiralayarak işletmenin ihtiyacı duyulan veri tabanları, muhasebe yazılımları, web siteleri ve e-ticaret altyapılarına kadar pek çok yazılım bu sunucular üzerinde çalıştırılır. Fiziksel donanıma yapılacak yatırımlar başka alanlara kaydırılabilir.

PaaS (Platform as a Service) Nedir?

Platform as a Service yani hizmet olarak platform, kullanıcılara kendi uygulamalarını geliştirebilecekleri bir platform sunar. IaaS’ın sunduğu tam yönetilebilir bulut tabanlı altyapının aksine PaaS’ler kullanıcıya kendi yazılımlarını oluşturabilecekleri araçları sağlar.

PaaS ile web tabanlı uygulamalar geliştirip kullanıcılara dağıtabilirsin. Platformun sunduğu araçlar kod yazma ihtiyacını en aza indirir. Hatta no-code araçlar ile kod yazmaya ihtiyaç duymadan ihtiyaç duyulan uygulama ortaya çıkarılabilir.

PaaS uygulama geliştiriciler tarafından kullanılır. Platform üzerinden geliştirilen yazılımlar yine bulut üzerinden kullanıcılara sunulur.

PaaS Avantajları

Hizmet olarak platform modelinin kullanıcılara sunduğu avantajlar mevcuttur. Bu avantajlardan bazıları şu şekildedir:

• PaaS ile geliştirilen uygulamalar ihtiyaç duyulduğunda kolaylıkla ölçeklenebilir. Oluşturulan uygulamayı kullanacak kullanıcı sayısına uygun olacak biçimde şekillendirilebilir.
• Kolaydır. PaaS’lar uygulama geliştirme için ihtiyaç duyulacak durumlara özel çözümler sunan araçlar ile gelir. Bu araçları kullanması kolaydır ve uygulama geliştirme sürecini hızlandırır.
• Sunduğu araçlar aynı zamanda kod yazmaya olan ihtiyacı azaltır. Böylelikle uygulama geliştirmeye ayrılan zaman ve paradan tasarruf edilmesini sağlar.

PaaS Dezavantajları

PaaS ile oluşturulan uygulamalar bulutta çalışmak için tasarlanmıştır. Mevcutta kullanılan yazılımların bu yeni yazılımlar ile entegrasyon sürecinde sorunlar ortaya çıkabilir. Ayrıca altyapı üzerinde kullanıcıların kontrolü yoktur. İnternet olmadığı durumlarda yazılıma erişim sağlanamaz.

Veri güvenliği ve gizliliği PaaS’lar için en kritik noktadır. Saklanan veriler PaaS sağlayıcısı tarafından görülebilir. Kullanım amacına uygun uygulamanın ortaya çıkması için PaaS’ın sunduğu imkanlar yetersiz kalabilir. Buna dikkat edilerek sağlayıcı seçilmelidir.

PaaS’ların her biri kendine özgü araçlar ve uygulama geliştirme sistemine sahiptir. PaaS ile uygulama geliştirecek olan ekibin seçilen platformda uygulama geliştirme konusunda yetkinliği dikkate alınmalıdır.

PaaS Ne Zaman Kullanılmalı?

İhtiyaç duyulan yazılım özelliklerini karşılayacak uygun bir seçenek bulunmadığı durumlarda bu iş için baştan bir uygulama geliştirmek en mantıklı seçenektir. PaaS’lar düşük maliyetler ile kısa zaman içerisinde uygulama geliştirme imkanı sağlar. Ayrıca geliştiricilere uygulamalarını geliştirmeleri için hazır araçlar sunar. Bu araçlar kod yazma sürecini azaltabileceği gibi bazı No-Code platformlar ile kod bilgisi minimum tutularak eşsiz uygulamalar ortaya çıkarılabilir.

Google App Engine, Bubble.io, Salesforce, Amazon Elastic Beanstalk, Heroku PaaS modeli ile hizmet veren servislere örnek olarak gösterilebilir.

SaaS, IaaS, PaaS Farkları Nelerdir?

Farklı türlerdeki bulut bilişim servisleri olan SaaS, IaaS ve PaaS arasında belirgin farklılıklar bulunur. Bu farklardan ilki uygulamanın kim tarafından kullanılacağıdır. IaaS’lar ağ mimarları ve sistem yöneticilerinin, PaaS’lar geliştiricilerin ve SaaS’lar ise farklı alanlardan daha geniş bir kullanıcı kitlesinin kullanımı için tasarlanır.

IaaS modeli internet üzerinden erişilebilen sanallaştırılmış bilgi işlem kaynakları sağlar. PaaS ise uygulama geliştirmek için araçlar sağlayan bulut bilişim modelidir. SaaS’lar son kullanıcı için tarayıcı üzerinden kullanılabilen yazılımlar sunar.

Teknik bilgi gerektirme bakımından da bu üç sistemin farklılıkları söz konusudur. IaaS modeli ile hizmet veren servisler en çok teknik bilgi gerektirenlerdir. PaaS modeli için servisten servise değişse de teknik bilgi ihtiyacı daha azdır. SaaS’ları kullanmak için ise teknik bilgiye ihtiyaç yoktur.

Bulut bilişim modelleri arasındaki farklardan bir diğeri ise kullanıcıya sunduğu kontrol yetkisidir. Bu kontrol yetkisi duruma göre faydalı olabileceği gibi ilgilenilmesi gereken başlıklar artar. Bu durumda ek maliyet ve iş gücüne ihtiyaç duyulmasına neden olur.  IaaS’lar her ne kadar fiziksel bir sunucu barındırmanın getirdiği sorumluluklardan muaf olsa da altyapının yönetiminin büyük bir kısmı kullanıcının sorumluluğundadır. Sağladığı kontrol yetkisiyle beraber sunucu üzerinde çalışan işletim sistemi ve yazılımlarlardan yedeklemeye kadar pek çok sorumluluk getirir. PaaS’larda geliştirilen uygulamanın düzgün çalışması ve saklanan verilerin yönetilmesi sorumluluk kapsamındayken SaaS uygulamalarda bunların hiçbirisine gerek yoktur.

Yazılım geliştirme kariyerin boyunca IaaS, PaaS ve SaaS modeli ile çalışan bulut bilişim uygulamalarını kullanman gerekecek. Kariyerine hızlı bir başlangıç yapmak için Techcareer.net’in ücretsiz Bootcamp eğitimlerine göz atabilirsin.