Cookie (Çerezler) Nedir? Ne İşe Yarar?

Bir web sitesine giriş yaptığında çıkan cookie (çerez) uyarılarını mutlaka görmüşsündür. Peki cookie ne işe yarar? Web sitelerinin çalışma mekanizmasının bir parçası olan cookie yani çerezlere gel yakından bakalım.

Cookie (Çerezler) Nedir?

Web sitelerini ziyaret ettiğinde bu web siteleri bilgisayarına cookie veya Türkçe’de çerez olarak adlandırılmış küçük bir dosya kaydeder. Bu dosyalar kullanıcı hakkında belli başlı bilgileri barındırır. Bu bilgiler kişiselleştirilmiş reklam sunma veya kullanıcı tercihlerinin bir sonraki girişinde hatırlanması gibi amaçlar için kullanılır.

Cookie’ler ilk olarak 1994 yılında Netscape çatısı altında geliştirilen e-ticaret uygulamasında kullanılacak sanal alışveriş sepetine duyulan ihtiyaç sonucunda oluşturulmuştur. Hali hazırda programlamada kullanılan magic cookie (sihirli çerez) kavramını Lou Montulli tarafından web uygulamalarında kullanılmak üzere uyarlanması sonucu web cookie’leri ortaya çıkmıştır.

Cookie Ne İşe Yarar?

Kullanıcıların bir çoğunda cookie’ler hakkında kötü amaçlı ve kullanıcıları gizlice takip eden bir zararlı yazılım izlenimi mevcuttur. Gerçekte ise durum pek de böyle değildir. Zararlı olabilecek cookie’ler bulunabilir ancak teknolojik anlamda web sitelerinin verimli çalışması için cookie kullanımının önemli olduğu noktalar vardır. Cookie’ler genel olarak oturum yönetiminde, kişiselleştirmede ve kullanıcı davranışlarını izlemek amaçlarıyla kullanılır.

Oturum Yönetimi

Cookie’ler web sitelerinin kullanıcı sistemlerinin bir parçası olarak çalışabilir. Üyelik gerektiren bir web sitesine kullanıcı girişi yaptığında giriş yaptığına dair bilgilendirme, kullanıcı adı veya alışveriş sepetinin durumu gibi bilgileri içeren bilgiler cookie olarak tutulur. Aynı site içerisinde belirli bir süre zarfı içerisindeki hareketlerinde hangi sayfayı ziyaret edersen et giriş yapmış olduğun bilgisi site tarafından doğrulanabilir.

Kişiselleştirme

Web siteleri kullanıcılarına gece modu, font büyüklüğü yada kullanıcının ilgilendiği içerikler gibi bilgiler cookie’ler ile saklanabilir. Böylece sonraki ziyaretlerde kullanıcıya kişiselleştirilmiş bir deneyim sunulabilir.

İzleme

Kullanıcıların cookie’leri zararlı olarak görmelerine neden olan kullanım amacı çerezlerin kullanıcıyı izleme amacıyla kullanılmasıdır. Kullanıcının web sitesinde geçirdiği sürenin analiz edilmesine imkan sağlar. Böylelikle web sitesinin sahibi hedef kitlesi hakkında bilgiler elde edilebilir.

Diğer bir kullanımı ise kullanıcın ilgi alanlarını belirleyip hedefli reklamlar gösterebilmektir. Kullanıcıları rahatsız edebilecek nokta da budur. Bir ürün arattım sürekli buna benzer ürün reklamları görüyorum diyebilirsin.

Cookie kullanımında kullanıcıları rahatsız eden ve gizliliklerini ihlal edildiğini düşündüğü durumlara karşılık olarak son yıllarda yeni düzenlemeler getirildi. Böylelikle web siteleri kullandığı cookie’leri ve hangi amaçla kullanıldıklarını kullanıcılara açıkça belirtmek zorundadır. Cookie kullanımı için kullanıcının rızası alınmalıdır.

Cookie (Çerezler) Kullanımı Ne Demek?

Web siteleri kullanıcıları tanımak için kullanıcının tarayıcısında oldukça ufak dosyalar saklar ve bunlar çerez veya cookie olarak adlandırılır. Web siteleri en iyi şekilde çalışabilmek için çerez kullanımına gereksinim duyar. Kullanıcının cihazında kullanıcıyı ve tercihlerini belirten bir dosya saklar ve kullanıcı geri geldiğinde bu dosyadaki bilgilere göre hareket eder.

Çerez, Cookie kullanımı Kaliforniya Tüketici Gizliliği Yasası (CCPA), Genel Veri Koruma Yönetmeliği (GDPR) gibi yasal düzenlemeler ile kullanıcıların gizliliğini güvence altına alacak şekilde sınırlandırılmıştır. Web sitesi sahibi çerez kullanımı konusunda kullanıcılarını bilgilendirmek zorundadır. Ülkemizde de web siteleri KVKK ile uyumlu bir çerez politikasına sahip olması gerekir. Web siteleri çerez kullanımında kullanıcı rızasını almalıdır. Aynı şekilde kullanıcılarda çerez kullanımında izin verirken dikkatli davranmalıdır.

Cookie (Çerez) Türleri Nelerdir?

Çerezler farklı amaçlar için kullanılabilir. Genel olarak cookie’ler geçici ve kalıcı çerezler olmak üzere iki farklı gruba ayrılabilir.

Çerezleri kullanım şekline göre geçici ve kalıcı çerezler olarak ve çerezlerin kimin tarafından kullanıldığı yönünden birinci taraf ve üçüncü taraf şeklinde farklı biçimlerde sınıflandırılabilirler.

Oturum Çerezleri (Session Cookies)

Geçici çerezler olarak da bilinir. Bilgisayarın belleğinde yani RAM’inde tutulur. Oturum sonlandırıldığında çerezler silinir. Kullanıcıların aynı oturum süresince tekrar tekrar üye girişi yapmasını önleyen çerezler bu türden çerezlerdir.

Kalıcı Çerezler (Persistent Cookies)

Bu türden çerezler cihazların depolama birimlerinde tutulur. Bu türden çerezler sahip oldukları kullanım ömrü boyunca saklanır. Kullanıcı web sitesine her girişinde depolanan çerezi alır ve kullanır. Kullanıcı davranışlarını belirlemek için kullanılan çerezler bu türdendir.

Cookie’leri sınıflandırmanın bir farklı şekilde çerezin kim tarafından kullanıldığıdır. Bu yönden çerezler birinci taraf ve üçüncü taraf çerezler olarak sınıflandırılabilir.

Birinci Taraf Çerezler (First-Party Cookies)

First-party cookie’ler kullanmakta olduğun web sitesi tarafından oluşturulan çerezlerdir. Web sitesinin düzgün bir şekilde çalışması için kullanılır. Kullanıcının oturum bilgilerinin ve site ile ilgili tercihlerinin saklandığı çerezler bu türden çerezlere örnek verilebilir.

Üçüncü Taraf Çerezler (Third-Party Cookies)

Third-party cookie’ler ise kullanıcının bulunduğu web sitesi haricinde üçüncü parti web siteleri tarafından oluşturulan çerezlerdir. Bu türden çerezler kullanıcı analizi yapmak ve kişiselleştirilmiş reklam servisi sunmak amacıyla kullanılır.

Diğer çerez türleri ise silinmesi mümkün olmayan ve silindikçe yeniden oluşan süper çerezler veya zombi çerezler ve güvenlik amaçlı kullanılan secure çerezlerdir.

Cookie’lerin Avantajları Nelerdir?

Cookie kullanımının hem kullanıcı hemde web sitesi yöneticileri açısından birçok avantajı vardır. Doğru bir şekilde kullanılan, kullanım amacı suistimal edilmeyen çerezlerin sağladığı avantajları ise şöyle sıralayabiliriz:

• Her ne kadar can sıkıcı hale gelebilseler de reklamlar web sitelerinin ömürlerine devam etmelerini sağlayan gelir kaynaklarından biridir. Çerezlerin kullanımı ile kişiselleştirilmiş reklamlar görürsün.
• Web sitelerini kullanırken yaptığın kişiselleştirmeler hatırlanır. Seçtiğin tema, font boyutu gibi bilgiler hatırlanır.
• İlgilendiğin içeriklere benzer içerikleri keşfetmene yardımcı olur. Arama motoru sonuçları ilgini çekecek şekilde düzenlenir.

Cookie’lerin Dezavantajları Nelerdir?

Çerez kullanımının yol açabileceği bazı olumsuz durumlar söz konusudur. Cookie kullanımının dezavantajları şu şekildedir:

• Cookie’ler amaçları dışında kullanıldığında kullanıcı gizliliğini ve güvenliğini ihlal edebilir.
• Kullanıcılara, kendilerini izleniyormuş gibi hissettirebilir.
• Kötü amaçlı çerezler kullanıcıların izinleri dışında bilgi toplayabilir.
• Adeta bir zararlı yazılım gibi hareket eden ve kullanıcının bilgisi dışında veri toplayan ve bu verileri birden fazla konumda saklayan zombi çerezler bulunur. Birden fazla konumda saklanması silindikten sonra yeniden oluşmasına yol açar.

Çerezler (Cookie) Nasıl Yönetilir?

Günümüz modern web tarayıcılarının tamamı çerezlerin yönetilebilmesi için seçenekler sunmakta. Tarayıcı ayarları içerisinden izin verilen çerezleri görebilir ve istersen silebilirsin.

Çerezler Nasıl Etkinleştirilir?

Bir web sitesini ziyaret ettiğinde çerez kullanımı ile ilgili bir bilgilendirme ile karşılaşırsın. Sitelerin çerez politikalarını görebilir ve izin verilecek çerezleri seçebilirsin.

Genellikle tarayıcının ayar sayfasında yer alan gizlilik ve güvenlik sekmesinin içerisinde üçüncü taraf çerezlere izin verilip verilmeyeceği tercihi yapılabilir. Yine bu sekme üzerinden cookie iznine sahip web sitelerini listeleyebilir ve sahip olduğu cookie izinlerini düzenleyebilirsin.

Çerezler Nasıl Kaldırılır?

Tarayıcı ayarlarından her site için tek tek çerez izinlerini yönetebileceğin gibi tüm çerezler tek bir seferde de temizlenebilir. Popüler tarayıcıların hemen hemen hepsinde benzer adımlar takip edilerek çerez yönetimi sağlanır.

Chrome için Çerez Ayarları

Tarayıcı olarak Chrome kullanıyorsan Ayarlar içerisinde yer alan Gizlilik ve güvenlik sekmesinden çerezler ile ilgili seçeneklere ulaşabilirsin. Ya da adres satırına “chrome://settings/privacy” yazarak ilgili sayfaya erişebilirsin.

Gizlilik ve güvenlik altında yer alan Tarama verilerini temizle seçeneği ile tüm çerezleri tek seferde temizleyebilirsin. Üçüncü taraf çerezler bölümünden ise halihazırda izin verilen çerezleri görebilir ve düzenleyebilirsin. Ayrıca gezinti sırasında tarayıcının üçüncü taraf çerezlere karşı nasıl davranış göstereceğini belirleyebilirsin. Üçüncü taraf çerezleri tamamen engelleyebilirsin.

Firefox için Çerez Ayarları

Firefox’da çerez ayarları Ayarlar bölümünde yer alan Gizlilik ve Güvenlik sekmesi altında yer alır. Bu kısıma adres satırına “about:preferences#privacy” yazılarak hızlı bir şekilde ulaşılabilir. Çerezler ve site verileri kısmından verileri temizleyebilir, yönetebilir ve istisna sayılacak olanları belirleyebilirsin. Ayrıca Firefox her kapatıldığında çerezlerin ve site verilerinin silinmesini sağlayabilirsin.

Safari için Çerez Ayarları

Apple cihazlarda kullanılabilen Safari’de de çerez ayarları benzer şekilde yapılabilir. Ayarlar veya Tercihler’den Gizlilik sekmesine gelinir. Burada yer alan seçenekler ile tüm web sitesi çerezlerini engelleyebilir veya mevcut çerezleri görüntüleyip silebilirsin.

Techcareer.net’te teknoloji kariyerine yeni adım atacaklar için bir çok olanak yer almakta. Hemen Techcareer.net’in iş imkanı sunan Bootcamp eğitimlerinden kendine uygun olduğunu düşündüğün bir tanesini seçerek kariyerine başlangıç verebilirsin.